Urlopy związane z rodzicielstwem

 Urlop macierzyński

Wymiar urlopu macierzyńskiego wynosi:

  • 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
  • 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
  • 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
  • 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
  • 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Przed przewidywaną datą porodu pracownica może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu. Po porodzie wykorzystujepozostałą część przysługującego urlopu. Jeżeli pracownica nie korzysta z urlopu macierzyńskiego przed planowaną datą porodu, to pierwszym dniem urlopu jest dzień porodu. Tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym.

Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego (od dnia porodu) przysługuje wyłącznie matce. Po wykorzystaniu tego okresu, matka ma prawo zrezygnować z pozostałej części urlopu. W takim przypadku, na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej pracownika-ojca wychowującego dziecko, udziela się pozostałej części urlopu macierzyńskiego temu pracownikowi. Pracownica zgłasza pracodawcy wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej w sprawie rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego najpóźniej 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do wniosku musi być załączone zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

Pracownica ma również prawo do rezygnacji z urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu 8 tygodni tego urlopu, ale tylko w przypadku gdy:

  • posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji, lub
  • przebywa w szpitalu albo innym podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.

W takim przypadku, na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej pracownika-ojca wychowującego dziecko, udziela się pozostałej części urlopu macierzyńskiego temu pracownikowi.

Wnioski można składać w wersji papierowej w sekretariacie Biura ds. Personalnych WUM lub elektronicznej na adres: kadry@wum.edu.pl

Wzory wniosków:

 

Urlop Rodzicielski

Pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w łącznym wymiarze do:

1)     41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

2)     43 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Pracownicy – rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:

1)     65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

2)     67 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

 

Brak zatrudnienia i ubezpieczenia matki dziecka w dniu porodu nie stanowi przeszkody do skorzystania przez pracownika - ojca dziecka do urlopu rodzicielskiego.

Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 rok życia. Urlop rodzicielski przysługuje łącznie obojgu pracownikom – rodzicom dziecka.


Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje pracownicy – rodzice dziecka. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać w/w wymiaru, z zastrzeżeniem, że dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego (patrz wpis poniżej) przysługuje tylko jednemu z rodziców.

Wnioski można składać w wersji papierowej w sekretariacie Biura ds. Personalnych WUM lub elektronicznej na adres: kadry@wum.edu.pl

Wzór wniosku:

Sposób wykorzystania urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego 

Pracownik może skorzystać z przysługujących urlopów związanych z rodzicielstwem na dwa sposoby:

1.    Pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może jednorazowo złożyć 2 wnioski o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Zasiłek macierzyński będzie wypłacany w wysokości 81,5% podstawy wymiaru.

2.    Pracownik może wystąpić o udzielenie urlopu macierzyńskiego, następnie wystąpić o udzielenie urlopu rodzicielskiego (termin: 21 dni przed rozpoczęciem tego urlopu). Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Zasiłek macierzyński będzie wypłacany w podziale 100% / 70 % podstawy wymiaru.

Wzór wniosku:

Pracownik może zrezygnować z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie za zgodą pracodawcy i powrócić do pracy.

Urlop ojcowski

Pracownik - ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:

  1. do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia, albo
  2. do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.

Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

Wzór wniosku:

Urlopy związane z rodzicielstwem dla pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie

Zasady korzystania z urlopów związanych z rodzicielstwem dla osób, które przyjęły dziecko na wychowanie (np. urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego i in.) określa  dział VIII Kodeksu pracy, w szczególności przepisy art. 183-184 tego działu.

Urlop wychowawczy

Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy.

Jeżeli z powodu stanu zdrowia, potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, pracownik posiadający wyżej wym. okres zatrudnienia, bez względu na to, czy korzystał z urlopu wychowawczego przewidzianego w wyżej wym. przepisie, może skorzystać z przedłużonego urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Maksymalny okres tego urlopu wynosi dodatkowo 36 miesięcy.

Każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z łącznego wymiaru urlopu 36 miesięcy i z dodatkowego wymiaru 36 miesięcy (w przypadku niepełnosprawności dziecka). Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Zatem jedno z rodziców (opiekunów) może wykorzystać maksymalnie 35 miesięcy urlopu i drugie z rodziców (opiekunów) 1 miesiąc.

Rodzic ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy tylko wtedy, gdy:

1)     drugi rodzic dziecka nie żyje,

2)     drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,

3)     drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.

Rodzice lub opiekunowie dziecka spełniający warunki do korzystania z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać z takiego urlopu. W takim wypadku łączny wymiar urlopu wychowawczego udzielonego obojgu rodzicom nie może przekroczyć 36 miesięcy.

Urlopu wychowawczego udziela się na wniosek pracownika składany nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Jeśli pracownik nie złożył wniosku w tym terminie, pracodawca udziela urlopu wychowawczego nie później niż z upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku.

Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

Pracownik może wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu, składając pracodawcy pisemne oświadczenie.

Urlop wychowawczy może być wykorzystany najwyżej w 5 częściach.

W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.

Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego:

1)        w każdym czasie - za zgodą pracodawcy,

2)        po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy - najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.

Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.

Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Wniosek, składa się na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z dniem upływem 21 dni od dnia złożenia wniosku.

Korzystanie z urlopu wychowawczego nie powoduje obniżenia wymiaru przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego jeżeli w danym roku kalendarzowym pracownik korzysta z urlopu wychowawczego a następnie w tym samym roku z niego powraca.

Ponadto, na czas korzystania z urlopu wychowawczego nie biegnie (lub ulega zawieszeniu) przedawnienie prawa do urlopu wypoczynkowego.

Szczegółowe zasady udzielania urlopu wychowawczego określa:

Ustawa Kodeks pracy - Dział VIII, art. 186-1868

Ustawa z dnia 26 lipca 2013r. o zmianie ustawy Kodeks pracy

 Wzory wniosków:

 

Ochrona zatrudnienia pracownika korzystającego z urlopu wychowawczego

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o:

  • udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu
  • obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.

Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. W przypadku złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, umowa rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności.

 Zasiłki związane z macierzyństwem

Za czas urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego oraz urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński.

Wysokość otrzymywanego zasiłku macierzyńskiego zależy od decyzji pracownika w sprawie sposobu uzyskiwania urlopów związanych z urodzeniem się dziecka.

Przepisy przewidują dwa rozwiązania:

  1. W przypadku złożenia, nie później niż 21 dni po porodzie, wniosku do pracodawcy o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego, wtedy przez cały ten okres zasiłek będzie wynosił 80 %.
  2.  W przypadku gdy pracownica nie złoży takiego wniosku w wyżej wym. terminie, wysokość zasiłku będzie wynosić 100 % za okres urlopu macierzyńskiego oraz część urlopu rodzicielskiego w wymiarze:
    • 6 tygodni urlopu rodzicielskiego - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;
    • 8 tygodni urlopu rodzicielskiego - w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci oraz w przypadku równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci;
    • 3 tygodni urlopu rodzicielskiego - w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka, w przypadku gdy ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w minimalnym wymiarze wynoszącym 9 tygodni

 oraz 60 % za pozostały okres urlopu rodzicielskiego.

 

Tutaj mogą Państwo znaleźć informacje ZUS dotyczące wypłaty zasiłków związanych z macierzyństwem.

Urlop opiekuńczy (art. 1731 Kodeksu pracy)

Pracownikowi przysługuje urlop opiekuńczy, maksymalnie 5 dni w roku kalendarzowym. Urlop opiekuńczy jest niepłatny. Pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia za ten czas. Natomiast okres urlopu opiekuńczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (np. dodatek stażowy).

Urlop opiekuńczy może być udzielony, gdy łącznie są spełnione poniższe przesłanki:

- cel to zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia osobie

- osoba, która jest członkiem rodziny lub zamieszkuje w tym samym gospodarstwie domowym i wymaga opieki lub wsparcia

- ze względu na poważne względy medyczne tej osoby.

Za członka rodziny uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.

Zamieszkiwanie w tym samym gospodarstwie domowym oznacza zamieszkiwanie pod tym samym adresem.

Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy.

Aby korzystać z urlopu opiekuńczego, należy złożyć wniosek, co najmniej 1 dzień przed rozpoczęciem tego urlopu.

Wniosek po zaakceptowaniu przez Kierownika jednostki należy złożyć osobiście w sekretariacie Biura ds. Personalnych lub wysłać skan na adres mailowy: kadry@wum.edu.pl

Wzory wniosków:

Od 26 kwietnia 2023 roku weszły w życie nowe zasady udzielania urlopów związanych z rodzicielstwem, poniżej link do schematu możliwości składania wniosków po zmianach w Kodeksie Pracy:

  • schemat możliwości składania wniosków po zmianach w Kodeksie Pracy(pdf)


Praca w okresie urlopów związanych z rodzicielstwem

Obowiązujące przepisy art. 1821e pozwalają pracownikowi łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż ½ etatu. W takiej sytuacji urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.

W takim przypadku podjęcie pracy następuje na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy.

Pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy pracodawca informuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni od otrzymania wniosku.

W przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywania pracy, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego lub jego części, nie dłużej niż do:

  • 82 tygodni - w przypadku urodzenia 1 dziecka przy jednym porodzie
  • 86 tygodni - w przypadku urodzenia co najmniej 2 dzieci przy jednym porodzie.

W przypadku rodziców dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, zgodnie z ustawą o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego w przypadku łączenia przez nich korzystania z urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu, wynosi:

·         do 130 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub

·         do 134 tygodni w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego.

Przykład:

pracownik łączy 8 tygodni urlopu rodzicielskiego z pracą w wymiarze ½ etatu i w okresie, o który nastąpi proporcjonalnego wydłużenie urlopu nie zamierza pracować.

8 tygodni urlopu rodzicielskiego x ½ etatu (wymiar czasu pracy, w którym pracownik zamierza wykonywać pracę) = 4 tygodnie (wymiar urlopu rodzicielskiego, o który nastąpi proporcjonalne wydłużenie urlopu rodzicielskiego

W takim wypadku pracownikowi wydłuży się wymiar urlopu rodzicielskiego (niełączonego z wykonywaniem pracy) o 4 tygodnie.

W przypadku gdy łączenie korzystania z urlopu z wykonywaniem pracy odbywa się przez część urlopu rodzicielskiego, proporcjonalne wydłużenie urlopu następuje tylko w odniesieniu do tej części urlopu rodzicielskiego.

W sytuacji, gdy w wyniku wydłużenia wymiaru urlopu część urlopu odpowiada wielokrotności tygodnia, jest ona udzielana w dniach. Przy udzielaniu urlopu niepełny dzień pomija się.

Część urlopu rodzicielskiego, o którą urlop został proporcjonalnie wydłużony, wydłuża część urlopu rodzicielskiego, podczas której pracownik łączył korzystanie z urlopu z wykonywaniem pracy .

Pracownik składa wniosek, w którym określa sposób wykorzystania części urlopu rodzicielskiego, o którą urlop zostanie proporcjonalnie wydłużony.

W przypadku gdy pracownik zamierza łączyć korzystanie z części urlopu rodzicielskiego powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia tego urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar tej części urlopu oblicza się dzieląc długość tej części urlopu (powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia) przez różnicę 1 i wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik zamierza łączyć korzystanie z tej części urlopu z wykonywaniem pracy.

Przykład:

Pracownik, któremu udzielono urlopu rodzicielskiego w wymiarze 16 tygodni wykonywał przez cały okres urlopu rodzicielskiego pracę u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze 1/3 etatu. Pracownik  zamierza łączyć korzystanie z wydłużonej części urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w wymiarze 1/3 etatu.

16 tygodni x 7 dni = 112 dni

112 dni x 1/3 etatu = 37 dni

37 dni x (1-1/3 etatu) = 55 dni

Urlop rodzicielski ulega zatem wydłużeniu o 55 dni w trakcie, których pracownik wykonuje pracę w wymiarze 1/3 etatu.

 Wzory wniosków:

W trakcie urlopu wychowawczego możliwe jest wykonywanie pracy zarobkowej u dotychczasowego lub innego pracodawcy, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 186 2 par. 1 Kodeksu pracy).

W odniesieniu do  urlopu macierzyńskiego, o którym mowa w art. 180 par. 1 Kodeksu pracy, nie ma żadnych unormowań dotyczących zatrudnienia w czasie korzystania z tego urlopu. W piśmiennictwie spotykane jest stanowisko, że gdyby ustawodawca chciał wprowadzić możliwość zatrudnienia również w okresie podstawowego urlopu macierzyńskiego, to dałby temu wyraz w stosownym przepisie, tak jak to uczynił przy dodatkowym urlopie macierzyńskim i urlopie rodzicielskim. Niemniej, z formalnego punktu widzenia, obowiązujące przepisy nie zawierają zakazu podejmowania pracy w czasie korzystania z podstawowego urlopu macierzyńskiego. Nie sankcjonują także świadczenia pracy w czasie tego urlopu utratą prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Ze względu na treść przepisu art. 285 pkt. 5 Kodeksu pracy zakazującego pracodawcy naruszania przepisów o uprawnieniach związanych z rodzicielstwem należy przyjąć, że zatrudnienie własnego pracownika korzystającego z urlopu macierzyńskiego powinno mieć charakter wyjątkowy, incydentalny i powinno być uzasadnione obiektywnymi przyczynami leżącymi po obu stronach.

(Oprac. na podstawie opinii Biura Prawnego WUM z dnia 28.08.2013r.)